Amatör Fotoğrafçılıkta İlk Adımlar
Türkiye’de amatör fotoğrafçılığın başlangıcı Osmanlı Dönemi’ne kadar gider. Gelişmesinde iki dinamik çok önemlidir. Biri fotoğraf malzemesi satan firmalar ki bu işi ilk zamanlar ve uzun süre stüdyolar üstlenmiştir. Diğeri de dönemin gazete ve dergileridir.
Süs dergisinin ilk sayısında Süleyman Süreyya’ya ait ilginç bir ilan yer almakta. Gazete kuponlarıyla indirimli fotoğraf makine ve malzemesi satışının yapıldığını belirten bu ilanın hedef kitlesi ise kadınlar. İlan, yeni icatlar sayesinde fotoğrafçılığın, çocukların bile çekebileceği kadar kolaylaştığını belirtilir ve aileden birinin muazzez hatırasını ve hayatın geçmiş anlarının kolayca zapt ve hafıza edilebileceğini yazar.
Süleyman Süreyya Bükey’le işbirliğine girmiş görünen dergi, kuponların aynen para yerine kabul edileceğini ve belirtilen ticarethaneye gittikleri takdirde, başka mağazalara oranla hem ucuz, hem daha iyi mal almış olacaklarını belirtir.
Dergi, fotoğraf çekmenin özendirildiği 16 Haziran 1339 (1923) yılına ait bu ilandan bir hafta sonra okuyucularına fotoğrafçı Muzaffer Hanımı ‘hakikaten sanatkâr bir resimci’ olarak takdim eder. Ayrıca ‘mahcup olmaktan’ korkmadıklarını, irtibata geçmek isteyenlerin, adi bir kartpostala gün ve saat tayin edip, adreslerini yazarak derginin idare hanesine göndermelerini belirtir.
Süs dergisinin fotoğrafçılara verdiği bu destekten biraz daha eskiye gidersek, 1893 yılı ticaret yıllığında Beyoğlu stüdyolarından Apik Kalpakçıoğlu’na ait ilan, stüdyonun amatörlere kiralık laboratuvar verdiğini yazar. Yine önemli stüdyolardan Foto İstanbul’un sahibi olan Alkibiades Nicolaidis’in 1896 yılına ait ilanı da amatörler için zengin bir kütüphaneleri olduğunu müjdeler. Bu ilanlar bize o yıllarda amatör kadronun oluştuğunu anlatır.
Yine günümüze ulaşan ve 1893 yılında basılmış olan Fransızca Traité Pratique Photolithographie adlı kitabın ön sayfalarında yer alan damganın, Osmanlı Dönemi’nde Foto Nadir olarak stüdyo işleten Garabed Pabuçyan’a ait olması, kendisinin bu kitabı amatörlere ödünç verdiği düşüncesini akla getirmektedir ki kaynak kitap sıkıntısı yaşanan o dönemde bunun önemli bir hizmet olduğunu belirtmeye gerek bile yok.
Dönemin gazetelerinden Resimli Gazete’nin fotoğrafçılık konusunda yaşanan kaynak kitap eksikliğini gidermek için, 1925 yılında Bir haftada fotoğrafçılık adlı temel bilgiler içeren kitabı yayımlaması da belirtilmeye değer adımlardan biridir.
Serveti Fünun dergisi ise 1896 yılında bir fotoğraf yarışması düzenlendiğini duyurur. Bir fotoğraf makinesinin ödül olarak verildiği bu yarışmada fotoğrafın 8X8’den 13X18 cm ebatları arasında, klişeleriyle birlikte gönderilmesi şartı vardır. İleriki sayılarda dereceye giren fotoğraflar dergide yayımlanır.
Bir fotoğraf yarışması da Şehbal mecmuası düzenler. 1 Haziran 1909 yılındaki altıncı sayısında duyurdukları bu yarışmada, fotoğrafların konu ve boyutlarının serbest olduğu belirtilir. Onuncu sayıda ise sonuçlar açıklanır. 82 kişinin katıldığı bu yarışmada Maşuk Bey birinci, Basri Naili ise ikinci olmuş ve dereceye giren fotoğraflar hak edilmesi için Avrupa’ya gönderilmiştir.
Yarışmanın dışında, Serveti Fünun Dergisinde, Fotoğraf Söyleşisi adı altında açılan köşede, amatörlerden gelen mektup ve fotoğraflar yayınlanır ve sorularına yanıt verilir. Bu amatör fotoğrafçılığın gelişmesi yönünde önemli bir adımdır.
‘Fotoğraf Söyleşisi’ köşesine ilgi çok olur. Bunun üzerine Serveti Fünun’un sahibi Ahmet İhsan İstanbul’daki amatör fotoğrafçıların sayısını araştırmaya koyulur ve fotoğraf malzemesi satan dükkânlarla irtibata geçer. Bunun sonucu yaklaşık 150 kişinin varlığı tespit edilir. Orhan Koloğlu da bu sayıya, yaklaşık 50 kadar bürokratı dâhil eder ve bunların karanlık odayı bilenler olduğunu, sadece fotoğraf çekenlerin daha fazla olacağını belirtir.
Fotoğrafın ve amatörlüğün gelişmesinde gazete ve dergilerin yapmış olduğu bu önemli hamlelerinin yanında dönemin fotoğraf malzemesi ticareti yapan firmaları da verdikleri ilanlarda, fotoğraf konusunda merak edilen soruların yanıtlanacağı, istenirse de bedava ders verileceğini sık sık dile getirmişlerdir. Ayrıca firmaların basmış oldukları katalogların yanı sıra Süleyman Süreyya örneğinde olduğu gibi fotoğraf bilgisi içeren kitaplar ve dergiler bastırarak büyük katkı sağlamışlardır.
Kaynaklar
Bölük, Gülderen. Fotoğraf Dergisi, Foto Bellek, S.93, 99, 100, 103, 106, 107, 108
Ahmetoğlu, Selim. Şehbal Mecmuası (1909 – 1914, Libra Kitap, İstanbul, 2010
Annuaire Oriental, 1896, s. 1552
Süs dergisi, 16 Haziran 1339 (1923), Sayı:1
Koloğlu, Orhan. Basınımızda Resim ve Fotoğrafın Başlaması, Engin Yayınlar, İstanbul,1992
Gülderen Bölük
Son Yazıları Gülderen Bölük (Tüm Yazıları)
- Turgay Tuna ve Son Kitabı ‘Mezarlar ve Mumyalar’ Üzerine… - 01 Temmuz 2017
- Fotoğraf Tarihinin ‘Ölümsüz Yöntemi’ Ambrotipler - 04 Mayıs 2017
- Fotoğraf ve Resmin Etkileşimi - 04 Mart 2017
Turkish
English
German
French
Italian
Spanish
Russian
Portuguese
Arabic
Chinese (Simplified)
Dutch