Hu Dost Can Fikret Otyam

Dünya, Ulus ve Cumhuriyet gibi gazetelerde foto muhabirlik yapan Otyam, yaptığı röportajlarla ve açtığı sergilerle 1950’li yıllara damgasını vurmuş, toplumsal belgeci fotoğrafın bizdeki öncüsüdür.

1926 yılında dünyaya gelen Fikret Otyam, 1953 yılında, İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi, Yüksek Resim Bölümü, Bedri Rahmi Eyüpoğlu Atölyesi’nden mezun olur. Bir Roma gezisinden 1950 yılında almış olduğu Ferrania marka fotoğraf makinesiyle foto muhabirliğe başlayacaktır.

Okulla işi birlikte yürüten sanatçı, mezun olduktan sonra Dünya Gazetesi’ne girerek, Doğu Anadolu’ya gider. Burada Roma’dan almış olduğu makineyle çekimler yapar, röportajlar hazırlar. Bu röportajlar gazetede yayınlandığında, oldukça ses getirecektir.

Otyam daha sonra yedek subaylık yapmak için gittiği Ankara’ya yerleşir. 1956 yılında Ulus Gazetesi’ne girer, sekiz yıl sonra da Cumhuriyet’e. Otyam’ın Doğu ve Güneydoğu Anadolu’daki yaşam koşullarını ve insanların içinde bulunduğu ortamı tüm çıplaklığıyla belgeleyen çalışmaları bir çığır açarak, pek çok fotoğrafçının bu tarzda fotoğraflar üretmesine örnek olur.

1966 yılında foto röportajları “Gide Gide” adıyla yayınlanır ve sergileri açılır.  Pek az fotoğrafçının sergisi bu kadar çok izleyici bulmuştur. Anayasadaki maddelerle, günlük yaşam arasındaki çelişkileri anlatan “Anayasa Diyor ki” adlı sergisi üç kez uzatılır. Ankara’nın dışından kentliler, köylüler otobüslerle gelerek sergiyi izlerler. Ziyaretçi defterinde birçok önemli ismin imzası vardır. 1956 yılında açtığı sergide İsmet İnönü anı defterini “Otyam’ın sergisini gezdik. Bir cilt kitap okur gibi çok şeyler öğrendik. Sanatkâr ve cemiyet tetikçisi Otyam’a teşekkür ve tebrikler…” diye yazarak imzalar. Ahmet Arif ise, makinesinin merceğini yüreğine takarak fotoğraf çektiğini belirterek onun halkla kurmayı başardığı sıcak bağa vurgu yapar.

Fikret Otyam fotoğraf görüşünü “ Fotoğrafta numarayı sevmem. Yani düzenlemeyi. Sen şöyle dur, haa elini oraya koy, sen de şuraya bakıyormuş gibi yap, tamam! İşte beni illet eden budur, düzmecelik (…) Güzellemeleri ön plana almadan, o anı olanca vurgunluğuyla saptamak, yalana dolana hileye hurdaya kaçmadan. Ben hep böyle yaptım…” (1) diye belirterek fotoğrafın faydalı olması ve işe yaraması gerektiğini söyler. Gerçekten de Otyam, fotoğraflarıyla faydalı olabilmeyi başarmış birisidir. Göçebe yaşayan Beritan Aşireti’nin yerleşik düzene geçmesi, yıllarca bu konuyu yazıları ve fotoğraflarına konu etmesiyle mümkün olmuştur. Güney Doğu Anadolu Projesinin (GAP) temelinde de, Otyam’ın fotoğraf ve röportajlarının etkisi büyüktür. Onun tanıklığıyla belgelenmiş daha birçok konu da çözüme kavuşacaktır.(2)

Sergilerinin yanı sıra birçok kitabı ve gazetede yazıları da yayımlanır. Akademide almış olduğu resim eğitimi, bu konuda da başarılı çalışmalar ortaya koymasında etken olacaktır.

Adına Harran’da bir kütüphane açılan Anadolu aşığı Fikret Otyam’ın yayımlanmış fotoğraf albümlerinin yanı sıra yazı ve röportajlarının yer aldığı kitapları da bulunmaktadır. 1963 yılında tanışmaları esnasında Süleyman Demirel kendisine “Harran, Hoyrat Mayın” adlı kitabının başucu kitabı olduğunu belirtecektir.

Kendisi Alevi olmadığı halde “Onların inançlarını, görgülerini, bilgilerini, sevgilerini yüreğimde taşıyorum ve uyguluyorum.” diyen Otyam yıllarca Alevi köylerinde yaptığı inceleme ve röportajlarını “Hu Dost Can Cana”, “Hu Dost” adlı kitaplarda toplayıp yayımlamıştır. “Dosttan Gelen Selamsın” adıyla yayımlanan kitabında ise mektuplar, olaylar ve anılar yer alır. Bunun dışında “Şu Bizim Gazipaşa ve İsmet Paşalı Yıllar”, “Harran Koçaklaması”, “ Pavli Kardeş”, “Arkadaşım Orhan Kemal ve Mektupları”, “Can Pazarı”,  “Karasevdam Anadolum”, “Ağlama Anam”,  “40 Yıl Önce 40 Yıl Sonra Gelin Canlar Bir Olalım”, “Ceylanlar Suya İndi”, “Kanlı Gömlekler”, “Gide Gide 1-2-3 ”, “Ey Samandağ, Yedi Küpeli Gelin” adlı kitaplarını sayabiliriz.

Fikret Otyam, dokuma ve fotoğraf sanatçısı olan eşi Filiz Otyam’la birlikte yurtiçinde ve yurtdışında ortak birçok sergiye de imza attı.

Geçtiğimiz günlerde (9 Ağustos 1915’de) geride büyük ve derin izler bırakarak hayata gözlerini yuman sanatçının naaşı vasiyeti üzerine cem evinden uğurlandı.

Kaynak ve Dipnot

(1)Fikret Otyam/Fotoğraflar, Umut Poster, Fotoğraf Albümü

(2)Fikret Otyam, Boyalarla 60, Gazetecilikte, Yazarlıkta 55 Yıl, TŞOF Plaka Matbaacılık

Gülderen Bölük, İstanbul’un 100 Fotoğrafçısı, Kültür AŞ. İstanbul,  2009

The following two tabs change content below.

• Bio
• Son Yazıları

Gülderen Bölük

1987 yılında İstanbul Bulvar Tiyatrosu'nda çocuk oyunları ekibinde tiyatro çalışmalarına başladı. 1995 yılına kadar bu tiyatroda birçok eserde ve çocuk oyununda rol aldı. 1998 yılında Bahçelievler Belediye Tiyatrosunda biz sezon sahne aldı. 2002 senesinde, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Gösteri Sanatları Merkezi, Tiyatro Yazarlığı ve Yönetmenliği’nden mezun oldu. Aynı yıl Mimar Sinan Üniversitesi, Fotoğraf Ana Sanat Dalı’nı bitirdi.2002 yılında İğne Deliği Sanat Atölyesi’ni kurdu ve atölyede verdiği fotoğraf derslerinin yanı sıra birçok etkinlik düzenledi. Bu etkinliklerde birçok sanatçıya ev sahipliği yaptı. Aynı zamanda dia gösterileri ve sergilerde yer aldı, konferanslar verdi. Uzun yıllardır Osmanlı Dönemi ve Cumhuriyetin ilk yıllarına ait fotoğraf koleksiyonu yapan Bölük, bu konudaki araştırmalarını makaleler şeklinde kaleme aldı. Yazıları Newsweek, Aktüel, Collection, Popüler Tarih, Toplumsal Tarih, On Air, Jet Life, Fotoğraf Dergisi gibi birçok dergide yayımlandı. 2003 yılında Collection Kulübü'ne üye olan Bölük, kulüp üyeleriyle beraber; pek çok koleksiyon sergisinde yer aldı 2006 yılında Devlet Fotoğraf Yarışmasında “Başarı” ödülü aldı. Birçok eseri sergilenmeye değer bulundu.2009 yılında Kültür A.Ş. tarafından "İstanbul'un 100 Fotoğrafçısı" adlı kitabı yayımlandı. Fotoğraf Tarihi alanında birçok konferans verdi. 2010 yılında Marmara Üniversitesi, Fotoğraf Bölümü’nde yüksek lisansını tamamladı. Üç yıla yakın bir süredir Fotoğraf Dergisi'nde Foto Bellek adlı köşesinde fotoğrafa dair Osmanlı Dönemi'nden kalan belgelerin çevirisini yapmaktadır. 2014 Yılında ikinci kitabı Fotoğrafın Serüveni, Kapı Yayınları tarafından yayımlandı. 1993 yılından bu yana anaokullarında yaratıcı drama ve tiyatro eğitimi vermektedir.

Son Yazıları Gülderen Bölük (Tüm Yazıları)

• Turgay Tuna ve Son Kitabı ‘Mezarlar ve Mumyalar’ Üzerine… - 01 Temmuz 2017
• Fotoğraf Tarihinin ‘Ölümsüz Yöntemi’ Ambrotipler - 04 Mayıs 2017
• Fotoğraf ve Resmin Etkileşimi - 04 Mart 2017