Yine hızla uçup geçen bir yılın sonlarına yaklaştık. “Her bitiş, aslında yeni bir başlangıçtır” tesellisiyle yeni yıl hazırlıkları başladı bile! Bolca hesaplaşmaların yaşandığı; hayata geçirilemeyen planların burukluğuyla, umutların birbirine karıştığı bu yeni yılın arifesinde, herkes arzu ve imkanları dahilinde bir şeyler yapıyor. Ama bu hazırlıklar içinde çok az insanın listesinde tebrik kartları vardır. Kart seçmenin ve göndermenin zevki, almanın heyecanı çoktan unutuldu bile. Üstelik bu kartların birer belge değeri olduğu hiç akla gelmiyor. Oysa mektuplar ve kartpostallar tarihsel önemi olan, hatta bazen tarihe yön veren değerli efemeralardır. Şimdilerde önemsiz görülen bu küçük yazışmalar, yıllar içinde pek çok önemli şahsın daha iyi anlaşılmasına, yanlışların düzelmesine, karanlık pek çok noktanın gün ışığına çıkmasına vesile olmuştur. Bazısı edebi belgeler olarak kabul edilmiş, karakter tahlilinde kullanılmış, biyografi kitaplarına malzeme olmuştur.

Kabul ediyorum, mesaj ve mailler çok daha hızlı iletişim araçlarıdır. Ama aynı hızla da kaybolup giderler. Dijital fotoğrafların bile pek azı yok olmaktan kurtulabilmektedir. Üstelik bizi kimse tanımaz, kimse de kitabına malzeme yapmaz diye düşünmeyin! Herkesin ve her şeyin toplumsal bir değeri vardır.

Eskilerden bir yılbaşı kartını örnek vermek istiyorum. 1938 yılına ait bu kart, bir zamanlar ülkemizde Zeiss Ikon gibi büyük bir fotoğraf markasının Türkiye temsilciliğini yapan Jack Rottenberg’e ait. Pek çoğunuz için olmasa bile, bu isimler benim gibi bir fotoğraf tarihçisi için önemlidir. Tabii sinema tarihiyle ilgilenenler için de. Çünkü Zeiss Ikon aynı zamanda sinemayla ilgili de makine ve filmler üretmiştir.

Fotoğraf stüdyolarının Beyoğlu’ndan sonra en çok görüldüğü yerlerden olan Sirkeci’de Dilsizzade Hanı’nda çalışmalarını sürdüren Rottenberg’in bastırmış olduğu bu kart, aslında bir fotokart. Yani fotoğraf kağıdına basılarak elde edilmiş bir tebrik kartı. Rotenberg aynı zamanda dönemin çeşitli gazetelerine de birçok ilan verir. Bu ilanların bir kısmında Erneman, Goerz, İca ve Kontesa Nettel gibi dört büyük Alman firmasının Zeiss Ikon markasına katılmasından bahseder.

Aslında firmanın tarihçesi çok daha eskilere, 1846’ya kadar gider.  Gözlükçü Carl Zeiss Almanya’nın Jena kentinde bir cam atölyesi kurar. İşletme sorumluluğuna getirdiği Dr. Otto Schott’la birlikte Fransa’dan getirilen bir camı atölyelerinde işlerler.  Zamanla bu cam Jena Camı olarak anılır. 1866 yılında firmaya katılan Ernst Abbe ise bu camdan, renk kusuru olmayan apokromatik merceği yapar.[1] Carl Zeiss’ın 1888’de ölümünden bir yıl sonra Ernst Abbe, yakın arkadaşı için Carl Zeiss Vakfını kurar. İşte bu birleşmeler 1926 yılında Carl Zeiss Vakfıyla olmuştur.

“Yalnız objektifte değil asıl makinenin üstünde bu markaların bulunması zaruridir” diyen ilanlardan biri, Erneman ve Hahn Goerz firmalarına ait sinema makinelerinin dünyanın en maruf ve makbul makineleri olduğunu belirtir.  Onun için Avrupa sergilerinde daima birincilik kazandığını da ekler. Bu sinema makinelerinin modelleri de şöyledir: Imparator, President ve Makistor.

Zeiss Ikon damgası bulunan fotoğraf zarflarında ise dönemin, malzeme satan firmalarının isim ve adreslerini bulabiliriz. Bunlar arasında Foto Spor, Foto Radio, Sahibinin Sesi, Lümiyer gibileri bilindikler arasındadır.  Zarflarda yer alan bazı isimlerin sadece malzeme satmadığını, aynı zamanda fotoğraf stüdyoları da işlettiklerini biliyoruz ki fotoğrafın ilk zamanlarından itibaren bu işi uzun süre stüdyolar üstlenecektir. Bunlar arasında da Andriomenos Mahdumu, Servanis, Resne, Foto Süreyya gibi isimleri sayabiliriz.

Bir tebrik kartıyla başlayan yolculuğumuz,  bir kaç fotoğraf zarfıyla zenginleşti, çeşitli ilanlarla da derinleşti. Böylelikle hafızamızdaki bilgilerin de basit bir sağlamasını yapmış olduk. Ben de bu kart vesilesiyle hepinizin yeni yılını en içten dileklerimle kutluyorum!

The following two tabs change content below.

• Bio
• Son Yazıları

Gülderen Bölük

1987 yılında İstanbul Bulvar Tiyatrosu'nda çocuk oyunları ekibinde tiyatro çalışmalarına başladı. 1995 yılına kadar bu tiyatroda birçok eserde ve çocuk oyununda rol aldı. 1998 yılında Bahçelievler Belediye Tiyatrosunda biz sezon sahne aldı. 2002 senesinde, İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Gösteri Sanatları Merkezi, Tiyatro Yazarlığı ve Yönetmenliği’nden mezun oldu. Aynı yıl Mimar Sinan Üniversitesi, Fotoğraf Ana Sanat Dalı’nı bitirdi.2002 yılında İğne Deliği Sanat Atölyesi’ni kurdu ve atölyede verdiği fotoğraf derslerinin yanı sıra birçok etkinlik düzenledi. Bu etkinliklerde birçok sanatçıya ev sahipliği yaptı. Aynı zamanda dia gösterileri ve sergilerde yer aldı, konferanslar verdi. Uzun yıllardır Osmanlı Dönemi ve Cumhuriyetin ilk yıllarına ait fotoğraf koleksiyonu yapan Bölük, bu konudaki araştırmalarını makaleler şeklinde kaleme aldı. Yazıları Newsweek, Aktüel, Collection, Popüler Tarih, Toplumsal Tarih, On Air, Jet Life, Fotoğraf Dergisi gibi birçok dergide yayımlandı. 2003 yılında Collection Kulübü'ne üye olan Bölük, kulüp üyeleriyle beraber; pek çok koleksiyon sergisinde yer aldı 2006 yılında Devlet Fotoğraf Yarışmasında “Başarı” ödülü aldı. Birçok eseri sergilenmeye değer bulundu.2009 yılında Kültür A.Ş. tarafından "İstanbul'un 100 Fotoğrafçısı" adlı kitabı yayımlandı. Fotoğraf Tarihi alanında birçok konferans verdi. 2010 yılında Marmara Üniversitesi, Fotoğraf Bölümü’nde yüksek lisansını tamamladı. Üç yıla yakın bir süredir Fotoğraf Dergisi'nde Foto Bellek adlı köşesinde fotoğrafa dair Osmanlı Dönemi'nden kalan belgelerin çevirisini yapmaktadır. 2014 Yılında ikinci kitabı Fotoğrafın Serüveni, Kapı Yayınları tarafından yayımlandı. 1993 yılından bu yana anaokullarında yaratıcı drama ve tiyatro eğitimi vermektedir.

Son Yazıları Gülderen Bölük (Tüm Yazıları)

• Turgay Tuna ve Son Kitabı ‘Mezarlar ve Mumyalar’ Üzerine… - 01 Temmuz 2017
• Fotoğraf Tarihinin ‘Ölümsüz Yöntemi’ Ambrotipler - 04 Mayıs 2017
• Fotoğraf ve Resmin Etkileşimi - 04 Mart 2017